خطر تخریب در کمین یک اثر ثبت نشده، اما ارزشمند جهان اسلام

وقتی از کارآمدی و تأثیرگذاری بنایی مانند مدرسه فخریه در ایران و جهان اسلام صحبت می کنیم، برای به گزاف نبودن ادعاهایمان همین بس که بپرسیم کارایی از این بیشتر که یک بنا به مدت 1100 سال محل تحصیل و آموزش باشد؟ 1100 سال فعالیت مستمر آموزشی در یک بنا، شوخی که نیست.

خودش به تنهایی از لحاظ میراث معنوی برای مردم یک شهر و یک کشور حائز اهمیت بالایی است.

حالا بماند که اگر معلوم شود، این بنای 1100 ساله (اگرچه چندین مرتبه در همان محل اولیه بازسازی و مرمت شده) به لحاظ هویتی اولین یا به عبارتی قدیمی ترین مدرسه ایران است که حتی قدمت آن از مدارس معروف نظامیه که در قرن پنجم هجری ساخته شدند نیز بیشتر است و این هم که بزرگانی، چون علامه طبرسی به مدت سی سال در این مدرسه تدریس کرده و کتاب های گرانسنگی نظیر مجمع البیان فی تفسیر القرآن را در این مدرسه پدید آورده اند، جایگاه خاصی از لحاظ ارزش معنوی به این بنا می بخشد.

استاد پیرنیا پدر معماری سنتی ایران در پژوهشی که درباره مدارس سنتی کشور انجام داده است، مدرسه فخریه سبزوار را به شرح زیر توصیف کرده است: قدیمی ترین مدرسه که تا بحال چند بار بازسازی شده است مدرسه فخریه سبزوار در شهر شیعه نشین سبزوار می باشد.